Recensie: Spreken over boven
De impact die Harry Kuitert had op de Gereformeere Kerken was groot. Dat blijkt helemaal uit zijn biografie die onlangs is verschenen.
Wie aan Kuitert denkt, denkt meteen aan die ene zin: ‘Al het spreken over boven komt van beneden’. Met name met deze zin verwierf de theoloog bekendheid, ook ver buiten zijn eigen kerkgenootschap. Maar de man heeft er lang over gedaan om tot die zin te komen.
In de biografie ‘Spreken over boven’ lezen we hoe Kuitert opgroeit in een gereformeerd gezin, onderduikt tijdens de Tweede Wereldoorlog en flirt met de Vrijmaking. Hij gaat theologie studeren, werkt daarna als gemeentepredikant in Zeeland en vervolgens als studentenpastor om uiteindelijk de stap te maken naar de academische wereld aan de gereformeerde Vrije Universiteit. Dan beginnen de jaren waarin hij met elke publicatie en elk optreden de Gereformeerde Kerken op haar grondvesten doet schudden.
Het levert hem veel kritiek op: hij tast het belijden van de kerk aan. Hij twijfelt aan het gezag van de Schrift. Er komen kerkelijke onderzoeken naar hem, maar niemand durft hem aan te pakken. Misschien omdat men doorheeft dat het werk van Kuitert voor veel gereformeerden ook zeer herkenbaar is.
De periode dat hij hoogleraar Ethiek is, zijn dan relatief rustig. Kuitert laat zich in die periode minder kritisch uit over de theologie, maar is op het ethische vlak wel baanbrekend, bijvoorbeeld over onderwerpen als abortus en euthanatie. Na zijn emeritaat keert hij weer terug naar zijn oude liefde en schrijft hij de ene theologische bestseller na de andere.
De biografie is bijzonder. Het toont een inkijkje in de geloofsontwikkeling van een man die oprecht wil zijn. Iemand die na de eerste publicaties nog belijdend christen wil zijn maar later elk fundament aanpakt. ‘Niet dat hij van zijn geloof gevallen is’, zo staat in de laatste bladzijdes van het boek te lezen, ‘Het was veeleer een proces waarbij hij stap voor stap het geloof uitwandelde. Bij elke nieuwe ontdekking die hij deed, sneuvelde er weer een stukje van het fundament.’ Kuitert was dus niet vanaf het begin een dwarse hoogleraar die het geloof wilde aanpakken. Hij was een man die steeds doordacht, tot het punt waarop hij nu is aangekomen.
’Spreken over boven’ mag een klein monument zijn voor deze bijzondere theoloog. Het boek is theologisch, historisch, theoretisch maar bovenal persoonlijk.
Meer informatie over het boek