De vrijzinnigheid heeft van oudsher de vrijheid hoog in het vaandel staan. Kom je aan die vrijheid, dan kom je aan de vrijzinnigheid. Maar wat gebeurt er als je op verschillende manieren over vrijheid kan spreken. Gaat er dan iets botsen?

Meerdere keren heb ik commentaar gekregen op mijn taalgebruik; voor een vrijzinnige gebruik ik nogal vaak het woord ‘moeten’. Dat is nogal een onvrijzinnig woord. Moeten staat haaks op vrijheid. Spreek ik dus onvrijzinnig? Nee… Ik spreek op een andere manier vrijzinnig.

‘Een atheïst die uitziet naar Gods Koninkrijk’, zo beschreef een bezoeker van de provinciale ontmoetingszondag van de VVP zichzelf als vrijzinnige. Mij raakte die omschrijving, omdat deze een aantal elementen herbergt die in mijn ogen inderdaad veel zeggen over de vrijzinnigheid.

Een atheïst, dat wil wat mij betreft niet zeggen dat VVP-ers nooit in God geloven. Er zijn genoeg diepgelovige vrijzinnigen. Het woord verwijst voor mij meer naar het besef dat geloof nooit vanzelfsprekend is. Wij moeten ons geloof steeds weer bevechten op de wereld zoals die ons zo vaak wordt voorgespiegeld: als een plaats waar het recht van de sterkste geldt, waar mensen onvrij zijn (en zich moeten schikken naar wereldse wetten), waar pessimisme heerst. In die wereld is het moeilijk te (blijven) geloven. Maar gelukkig leren wij – onder andere door de bijbelse blik – ook andere dingen te zien, dingen die maken dat wij toch gelovig in het leven kunnen staan.

Ode aan het kijken

Wanneer mensen mij vragen waar ik woon en ik vertel hen dat ik in Badhoevedorp woon, is steevast de eerste reactie: dat is toch vlakbij Schiphol? Heb je niet vreselijk last van al die vliegtuigen daar?

‘Wie God zoekt, veronacht Zijn Schepping.’ Het klinkt als een zin uit de Statenvertaling, maar het was een zin die ik hoorde in een droom – ik herinner vaak mijn dromen, al weet ik niet meer wie en waarom deze woorden tot mij werden gesproken. Maar de woorden bleven mij bij.

Het klinkt nogal heftig, zeker met dat woord ‘veronacht’. Ik zou deze zin ook niet zo snel uitspreken, maar mijn onderbewustzijn in een droom blijkbaar wel. Het zijn dus wel degelijk mijn eigen woorden en de betekenis ervan snap ik ook heel goed en vind ik ook erg mooi.

Het is bijna weer zover dat wij naar de stembus mogen of moeten, al naar gelang je het zelf ervaart. En nu de media zich weer volop gestort hebben op dit momentum, gaan mijn gedachten uit naar één van de meest zinnige overwegingen die ik ooit las in het kader van verkiezingen. Het gaat om een column van Karel Eykman die hij in 1998 schreef in de NRC-serie ‘U krijgt mijn stem als’.

Net zoals alle organisaties heeft ook de vrijzinnigheid goede leiders nodig. Voormannen en –vrouwen waar de rest zich aan kan optrekken. Maar hoe moeten vrijzinnige leiders er uit zien?

Moeten het dominante persoonlijkheden zijn die continu het hoogste woord voeren? Of is er een andere vorm van leiderschap mogelijk?
Wanneer we om ons heen kijken, zien we genoeg leiders die schreeuwen, die anderen overstemmen. Het zijn dominante personen die met hun geschreeuw alle aandacht op zich richten en daarmee anderen in de schaduw zetten. Politici doen het, opiniemakers doen het, zelfs kerkleiders doen het.