Column: Het gaat niet om de Bijbel
Karl van Klaveren heeft niets met de 'sola scriptura' van Luther. Want de Bijbel is helemaal niet onze kern.
Het is het jaar van Luther. Een bekend konijn uit zijn hoed was ‘Sola scriptura’: Alleen de Bijbel. Ik kan daar niets mee. Zo wordt de Bijbel een papieren paus.
Natuurlijk is het een uniek boek, maar maak er geen afgod van. De Bijbel is niet de zuivere bron, maar een menselijk uitvloeisel van openbaring. Het is een rivier die uit hoge bergen ontspringt, maar zoals elke rivier schoon en troebel water bevat. De Bijbel zit barstensvol leven, maar telt ook stroomversnellingen en stenen waaraan je je lelijk kunt stoten. Het is een mensenboek.
Het woord ‘Bijbel’ is in zijn Latijnse oorsprong niet toevallig een meervoud: ‘Biblia’. De Bijbel vertelt niet eenduidig over God. Zoals ook de evangeliën niet eenduidig zijn over Jezus. Zo benadrukt dit oerboek tot in de structuur haar menselijk karakter en meerduidigheid. Waarheid is veelkleurig, net als de natuur en de mens. Ja, volgens de Bijbel is zelfs het goddelijk geheimenis meervoudig: ‘Laat ons mensen maken naar ons beeld’.
Dat de weerslag daarvan in de taal een rijkgevulde bibliotheek oplevert, is niet verwonderlijk. De Bijbel is een schatkamer vol verhalen over geloof en twijfel, over mensen die God ervaren of missen. Het is een reflectie van en op het leven. Zoals ook poëzie of literatuur dat is.
De meerwaarde van de Bijbel is haar nabijheid tot de bron. Maar ze is niet de bron zelf. Dat geldt ook voor het Nieuwe Testament. Ook dat is uitvloeisel, een cirkelgang om het geheim (H. Faber). Want het enige wat Jezus zelf geschreven heeft zijn woorden in het zand. Zijn gestalte blijft net als die van Boeddha en Socrates verborgen in de stroom. Ons rest de echo van zijn stem en zijn levende geest die ons aanraakt en aanvuurt in geloof, hoop en liefde.
De Bijbel is een rivier vol wijsheid die sterk betrokken is op de aarde en zich kritisch uitlaat over religie. Dat is uniek aan dat oude boek: haar verzet tegen godsdienst (goden) vanuit haar geloof in de bevrijding van mensen uit slavernij. Godsdienst is mensendienst, dienstbaarheid aan de aarde. Daarom noemt de Bijbel de mens adam (afgeleid van adama, Hebreeuws voor aarde). Als aardmensen zijn we aardse reflecties en beelden van ‘God’. Met dat woord wordt de ‘onbaatzuchtige liefde’ (agapè) bedoeld, zo legt een apostel uit.
Agapè (God) is geen persoon, maar een kracht. Een kracht die het wezen vormt van de liefde en de vrijheid die ons beweegt. Agapè is onze kern, de bron – en niet de Bijbel. Dit geheimenis is mens geworden, zegt het evangelie. En het is de wereld uitgetimmerd. Door ons mensen. Maar het staat op, steeds weer. Eveneens in mensen. Als het geheim van de aarde.
ds. Karl van Klaveren
Predikant van de Houtrustkerk in Den Haag en de Adventskerk in Zoetermeer