Column: Kunnen we het over iets gezelligers hebben?

Is praten over de dood moeilijk en lastig? Volgens Aries van Meeteren kan een goed gesprek over dat onderwerp leiden tot mooie inzichten. 

Wat gebeurt er met ons als we dood zijn? Ik krijg de vraag nog wel eens. Mensen kijken me dan verwachtingsvol aan. Ik heb er immers ‘voor geleerd’. Maar eerlijk is eerlijk, alles wat ik er over zeg is weinig meer dan een slag in de lucht. Natuurlijk heb ik er over gelezen. En wat me dan steeds weer opvalt is dat het hiernamaals dat mensen zich door de eeuwen heen hebben voorgesteld, opvallend veel lijkt op hun eigen wereld. Mensen dromen zich er als het ware een soort ideale versie van. En daarmee zeggen hemelbeelden misschien wel vooral iets over de tijd waarin ze zijn ontstaan en bar weinig over wat ons al dan niet te wachten staat.

Moet je het er dan maar niet over hebben? Juist wel, zou ik zeggen. Want onze beelden over het hiernamaals zeggen indirect iets over wat we in het hiernumaals belangrijk vinden. Of over waar we hier en nu nog mee tobben. Dat kan leiden tot buitengewoon diepgaande gesprekken. Ik vind het daarom jammer dat de recente SIRE-campagne over de dood (‘Praat erover, niet eroverheen’) wél allerlei voorbeelden noemt van hoe je beter niet over de dood of rouw kunt praten, maar niet ingaat op het onderwerp ‘waar gaan we naartoe.’

Wegdrukken

Op zich vind ik de SIRE-campagne een goed idee. Natuurlijk zijn er gezelligere onderwerpen dan de dood. En ik zie ook dat veel mensen zich daarom storen aan de SIRE-campagne. De filmpjes zouden volgens sommigen zelfs als een dickpic onze huiskamers binnenkomen, heftig, intimiderend en ongevraagd. Aan de andere kant geeft een peiling onder Telegraaflezers aan dat de meeste van hen het belangrijk vinden om het vaker over de dood te hebben. En ja, dat zou ik ook toejuichen. Praten over de dood onthult zoveel over het leven. Ook het praten over een hiernamaals.

Ik hou erg van het programma Over mijn Lijk. Prachtig gemaakte tv. Een van de deelnemers van seizoen 2022 is de piepjonge Kiki Toll (2005-2021). Ze is in aflevering twee behoorlijk verzwakt door een lever- en longtumor. Maar ze laadt zich elke week op om naar musicalles te kunnen gaan met haar vriendinnen. Daar leeft ze helemaal op en geeft ze alles wat ze nog heeft. De les afmaken lukt niet en ook de dagen erna is ze nog uitgeput. Maar je ziet haar open gaan. Dit is wat ze wil.

Ze was er graag in door gegaan. Ook ‘iets met media’ had haar leuk geleken om ooit nog te gaan studeren. Geen wonder dat ze niet kan wachten om zichzelf op tv terug te zien in Over mijn Lijk. Dát nog mee te kunnen maken, dat lijkt haar geweldig.

Inkleuren

We zien haar tijdens musical-les opgaan in een rol. Even de fantasie prikkelen. Niet langer patiënt zijn, maar Maria uit de Sound of Music. Presentator Tim Hoffman van Over mijn Lijk interviewt ondertussen haar ouders. “Is Kiki bang?”, is vraag één. Ja, zeggen haar ouders. “Bang voor wat er gaat komen. Bang voor de pijn, bang voor het afscheid, bang haar ouders verdriet te doen. En ze is bang dat er straks niks is. Dat het zwart is, dat ze alleen is. Waar kom ik dan? Waar blijf ik?” Haar moeder legde haar uit dat niemand weet wat er komt. En het haar dus helemaal vrij staat om het voor zichzelf in te kleuren.

Kiki gaat met het idee aan de slag, hoe bang ze ook is voor de dood. En haar antwoord ontroert me in hoge mate. “Ik heb gewoon bedacht dat het iets heel moois is. Dat ik gewoon een eigen kamer heb en dat ik dan een heel lekker bed heb.” Net als nu eigenlijk. Ze vertelt verder dat ze dan, in haar hemel, een heel grote tv heeft. “En dan kan ik zappen van persoon naar persoon. En dan kan ik zien wat ze aan het doen zijn.”

“En als iemand mijn hulp nodig heeft, dan kan ik hup een deurtje open maken en in de echte wereld springen en dan diegene helpen in de hoedanigheid van wat ik op dat moment mag zijn, een blaadje, een eekhoorn of onze hond. Dat lijkt me heel fijn.” Haalt ze er steun uit? Soms, want de dood blijft moeilijk te accepteren, vertelt ze de presentator. Zeker het achterlaten van iedereen doet pijn. Vandaar de tv. En het luikje. Wat laat haar hemelbeeld veel van haar zien.

Hart tot hart

Leven is een kunst. Sterven ook. Het wegdrukken van het onderwerp laat de dood niet verdwijnen. Wel de kans op een gesprek van hart tot hart over wat we verlangen, waarop we hopen en wat we waardevol vinden aan het leven en elkaar. Laten we dat gesprek niet tot het allerlaatst bewaren.

Aries van Meeteren
Voorganger bij de Kerk met de beelden